~Tingkatan 2 : Bab 7 : PERJUANGAN RAKYAT TEMPATAN MENGEMBALIKAN KEDAULATAN BANGSA~

-    British campur tangan di Tanah Melayu, Sarawak dan Sabah telah menggugat sistem politik, ekonomi dan sosial penduduk tempatan

-    perubahan dalam sistem pentadbiran menyebabkan sultan kehilangan kedaulatan dan pembesar hilang kuasa

-    British memperkenalkan pelbagai cukai yang membebankan dan menindas rakyat

-     keadaan ini mencetuskan kebangkitan rakyat untuk menentang British

-    ramai pejuang tanah air muncul seperti Sultan Ahmad Tajuddin, Dol Said, Rentap, Sharif Masahor, Dato’ Maharaja Lela, Yamtuan Antah, Dato’ Bahaman, Mat Salleh, Antanom, Tok Janggut dan Haji Abdul Rahman Limbong

-    mereka memimpin rakyat berjuang dengan gigih demi mempertahankan kedaulatan dan kemerdekaan tanah air

7.1 Perjuangan Mengembalikan Kedaulatan Kedah

(Teks m/s: 164-165)

(i) Latar belakang

-    tahun 1821 seramai 7000 orang tentera Siam mengepung Kuala Kedah

-    askar Siam memusnahkan rumah, merampas barang, menenggelamkan perahu dan menangkap tawanan untuk dibawa balik ke Siam sebagai hamba

(ii)Faktor Penentangan

-    penjajahan Siam yang kejam menyebabkan rakyat Kedah bangkit dan bersatu dengan Sultan untuk mengembalikan kedaulatan Kedah

-    tentangan hebat rakyat Kedah ini dipimpin oleh Sultan Ahmad Tajuddin

-    dibantu pula oleh Tunku Abdullah, Tunku Kudin (Syed Zainal Abidin), Tunku Long dan Tunku Muhammad Saad

-    perjuangan ini disokong oleh pemimpin rakyat seperti Tok Mo Ris dan pemimpin agama seperti Syeikh Abdul Kadir

-    perjuangan orang Melayu Kedah menentang Siam telah dikhianati oleh British

-    British telah bersubahat dengan Siam untuk melumpuhkan perjuangan rakyat Kedah

-    contoh: British telah menghantar kapal perang untuk membantu Siam mengepung Kedah

(iii)Peristiwa Penentangan

-    1823 Tunku Abdullah memimpin 3000 orang tentera untuk membebaskan Kedah daripada Siam melalui Seberang Perai tetapi gagal kerana British membantu Siam

-    1831 Tunku Kudin berjaya menawan semula Kuala Kedah dari Melaka

-    British menghantar 5 buah kapal perang untuk mengepung perairan Kedah

-    tindakan British itu menyebabkan Kedah terputus bekalan makanan dan bantuan tentera dari luar

-    Tunku Kudin telah terkorban

-    tahun 1836 Sultan Ahmad Tajuddin menrancang menyerang Siam melalui Bruas di  Perak

-    British berjaya mengesan gerakan ini dan Sultan Ahmad Tajuddin ditangkap

-    1838 kebangkitan menentang Siam di Kedah telah dipimpin oleh Tunku Muhammad Saad

-    tentera Kedah berjaya menawan semula selatan Kedah, Kota Kuala Kedah dan mara ke Songkla

-    Siam berjaya menguasai semula Kedah dengan bantuan British

(iv)Kesan Penentangan

-    semangat juang rakyat Kedah menyebabkan Siam berdamai dengan Kedah

-    sultan Kedah menghantar puteranya, Tunku Daei ke Bangkok untuk berunding

-    tahun 1842 Siam mengembalikan takhta Kedah kepada Sultan Ahmad Tajuddin

-    wilayah Perlis, Setul dan Kubang Pasu diasingkan dari Kedah

7.2 Dol Said Pahlawan Naning

(Teks m/s: 166-168)

(i) Latar belakang

-    daerah Naning terletak antara Rembau dengan Melaka

-    Penghulu naning ialah Dato’ Naning Abdul Said yang dikenalisebagai Dol Said

-    pusat pentadbiran terletak di Taboh

-    Naning mempunyai hasil keluaran seperti padi, buah-buahan, sirih dan bijih timah

-    1831 Dol Said telah bangkit menentang British

(ii)Faktor Penentangan

a) Mempertahankan Kemerdekaan Naning

-    1824 British dan Belanda menandatangani Perjanjian Inggeris-Belanda

-    dalam perjanjian itu Melaka diserahkan kepada British

-    British mendakwa Naning sebahagian daripada Melaka

-    British mengarahkan Naning mematuhi peraturan yang ditetapkan Melaka

-    dakwaan British tidak dapat diterima oleh Penghulu Dol Said dan rakyat Naning

b) Menentang Pelaksanaan Undang-Undang British

-    British memperkenalkan Peraturan Penghulu yang menggugat pengaruh dan kuasa Dol Said

-    peraturan ini melarang penghulu membicarakan kes-kes jenayah

-    tahun 1828 Dol Said diberi amaran oleh British kerana menyelesaikan kes jenayah di naning

-    Dol Said diugut akan dilucutkan jawatan sekiranya tidak mematuhi arahan British

c) Menentang Bayaran Cukai

-    melalui Undang-Undang 1830 British memaksa Naning membayar cukai 1/10 daripada hasil keluaran pertanian

-    arahan dibuat selepas British mendapati hasil daerah Naning berjumlah 4500 dolar sebulan

(iii)Peristiwa Penentangan

-    15 Julai 1831 British mengisytiharkan Dol Said sebagai penderhaka

-    British menghantar seramai 150 orang Sepoi yang diketuai Kapten Wyllie untuk menyerangnya

-    British berjaya ditewaskan

-    Dol Said berjaya kerana menggunakan taktik perang gerila dan mendapat bantuan daripada Seri Menanti, Sungai Ujong, Johol dan Muar

-    turut membantu ialah Yamtuan Muda Raja Ali dari Rembau yang menghantar pasukan bantuan diketuai menantunya Syed Sha’aban

-    British sedar Naning sukar dikalahkan

-    British meminta bantuan Yamtuan Muda Raja Ali dari Rembau dan beliau bersetuju menghantar 600 orang hulubalang untuk menyerang Naning

-    Mac 1832 Kolonel Herbert mengetuai pasukan tentera menyerang Naning

-    British berkubu di Alor Gajah untuk melancarkan serangan kedua ke atas Naning

-    pakatan British dan Rembau berjaya mengalahkan Naning

-    pusat pentadbiran Naning iaitu Taboh ditawan dan rumah penduduk Naning dibakar

-    Dol Said berundur ke Seri Menanti dan akhirnya menyerah diri kepada British

(iv)Kesan Penentangan

-    British berjaya menyatukan Naning dengan Melaka

-    Dol Said diberi pencen dan rumah di Melaka

-    British kerugian sebanyak 100 000 paun sterling

-    walaupun orang Naning dgagal dalam perang tetapi berjaya menghidupkan semangat juang di kalangan bangsa Melayu

7.3 Rentap Wira Sarawak: Agi Idup Agi Ngelaban

(i) Latar belakang

-    Rentap ialah pahlawan Iban yang menentang British di sarawak

-    dilahirkan tahun 1800

-    nama asal Rentap ialah Libau yang bermaksud ‘penggoncang dunia’

-    Rentap juga digelar ‘Raja Darat’

-    merupakan pemimpin orang Iban di Sungai Skrang dan Sungai Saribas

(ii)Faktor Penentangan

-    Rentap menentang pemerintahan  keluarga Brooke kerana menganggap orang Iban di Sungai Skrang sebagai lanun

-    James Brooke mendirikan kubu di Sungai Skrang untuk mengawasi pergerakan orang Iban

-    tindakan James Brooke menghapuskan penempatan orang Iban di Sungai Skrang mencetuskan kebangkitan Rentap

(iii)Peristiwa Penentangan

-    1853 Rentap menyerang kubu James Brooke di Nanga Skrang

-    pasukan Rentap berjaya dan seorang pegawai British iaitu Allan Lee terbunuh

-    kejayaan ini mengharumkan nama Rentap di kalangan orang Iban

-    1854 James Brooke menawan kubu Rentap di Sungai Lang dan membakar perkampungan Rentap

-    pengikut Rentap berundur ke Bukit Sadok dan membina kubu

-    perjuangan Rentap mendapat sokongan padu penduduk Iban dan digelar ‘Raja Ulu’

-    tahun 1857 James Brooke menghantar Tuan Muda Charles Brooke untuk menyerang kubu Rentap di Bukit Sadok

-    Charles Brooke berjaya mempengaruhi 3000 orang Iban dan 500 orang Melayu supaya menyerang kubu Rentap di Bukit Sadok

-    Charles Brooke gagal menewaskan Rentap kerana kubu pertahanan yang kukuh

-    tahun berikutnya Charles Brooke sekali lagi cuba menyerang Bukit Sadok tetapi gagal

-    kata-kata semangat Rentap dalam penentangan ini adalah ‘Bawalah semua meriam kamu dari Eropah, kami tidak takut kepada kamu orang Eropah’

-    tahun 1863 James Brooke mengetuai sendiri pasukan menyerang Rentap di Bukit Sadok

-    pertempuran berlaku selama sebulan dan Rentap tewas

-    James Brooke membakar kubu dan rumah pengikut Rentap

-    James Brooke menggunakan meriam ‘Bujang Sadok’ untuk menentang Rentap

-    Rentap pula menggunakan sejenis meriam besi ‘Bujang Timbang’ untuk menentang pasukan Brooke

-    Rentap berundur ke Entabai untuk menyusun strategi baru tetapi Rentap meninggal dunia

(iii)Kesan Penentangan

-    kebangkitan Rentap dan pengikutnya untuk membuktikan bahawa mereka bukannya lanun tetapi pejuang bangsa

-    semangat juang Rentap diabadikan di Batu Peringatan Rentap

7.4 Sharif Masahor Wira Sarawak

(Teks m/s: 172-173

(i) Latar belakang

-    pembesar Sarikei di kawasan Sungai Rajang

-    berasal dari Kampung Igan di muara Sungai Rajang

-    dilantik oleh Sultan Abdul Mu’mein dari Brunei

-    berpengaruh di kalangan orang Melanau di Sungai Rajang dan orang Iban di Sungai Skrang

(ii)Faktor Penentangan

-    James Brooke mengambil wilayah Sungai Rajang daripada Sultan Brunei

-    kewibawaan Sharif Masahor tergugat apabila Sarikei diletakkan di bawah pentadbiran Brooke

-    pembinaan kubu di Kanowit dan pelantikan Henry Steele sebagai wakil British dianggap telah mengambil alih kuasa pentadbiran Sharif Masahor

-    Sharif Masahor menentang tindakan James Brooke meluaskan kuasa ke wilayahnya

(iii)Peristiwa Penentangan

-    tahun 1855 Sharif Masahor mengetuai 150 buah perahu menyerang Mukah dan mengusir Pangeran Matusin yang menyokong perluasan kuasa James Brooke

-    James Brooke bertindak balas dengan melucutkan kuasa Sharif Masahor di Sarikei

-    Sharif Masahor marah dengan tindakan James Brooke

-    Sharif Masahor berpakat dengan Datu Patinggi Abdul Ghapur dari Kuching untuk mengusir keluar James Brooke dari Sarawak

-    tahun 1859 pasukan Sharif Masahor menyerang Kanowit

-    peristiwa ini membimbangkan orang Eropah di Sarawak

-    tahun 1860 Sharif Masahor, Datu Patinggi Abdul Ghapur dan Temenggung Hashim dari Sadong membuat pakatan sulit untuk menyerang Kuching bagi menggulingkan Brooke

-    Charles Brooke dengan bantuan Belanda menahan Datu Patinggi Abdul Ghapur dan dipenjarakan di Betawi

-    pertempuran antara Sharif Masahor dengan Charles Brooke berlaku di Sungai Sadong

-    kapal dan perahu pasukan Sharif Masahor ditenggelamkan dan seramai 64 orang pengikutnya terbunuh

-    Sharif Masahor berundur ke Mukah

-    tahun 1861 James Brooke memaksa Sultan Brunei menyerahkan Mukah dan menahan Sharif Masahor

-    Sharif Masahor dibuang negeri ke Singapura

(iv)Kesan Penentangan

-    walaupun perjuangan Sharif Masahor berjaya dipatahkan tetapi gerakan menentang Brooke tidak pernah berakhir

-    pentadbiran Brooke kemudiannya menghadapi kebangkitan daripada pemimpin Banting pada tahun 1894 iaitu pemimpin orang Iban di hulu Sungai Batang Lupar

-    tahun 1931 pula bangkit penentangan daripada Penghulu Asun iaitu pemimpin orang Iban di Sungai Kanowit

7.5 Dato’ Maharaja Lela Pejuang Kebanggaan Perak

(Teks m/s: 174-176)

(i) Latar belakang

-    Dato’ Maharaja Lela ialah Orang Besar Berlapan Perak dan penghulu di Pasir Salak

-    pada November 1874 Perak menerima Residen British iaitu J.W.W.Birch hasil daripada Perjanjian Pangkor

-    pelantikan itu menimbulkan konflik antara Birch, sultan dan pembesar Perak yang mencetuskan kebangkitan di Pasir Salak

(ii)Faktor Penentangan

a) Mengambil Hak Mengutip Cukai

-    24 Julai 1875 Birch memaksa Sultan Abdullah menandatangani pengisytiharan yang membolehkan British mengambil hak mengutip cukai

-    Sultan Abdullah diugut akan diturunkan takhta jika enggan menandatangani

-    Birch membakar rumah Raja Ngah Orang Besar Perak kerana meneruskan kutipan cukai timah di Bidor

b) Mencabar Ketuanan Melayu

-    kemarahan sultan dan pembesar Perak memuncak

-    pada 2 Oktober 1875 Sultan Abdullah didesak menandatangani perisytiharan penyerahan kuasa kepada British

-    kuasa mentadbir negeri diserah kepada Residen

-    Residen berkuasa melantik hakim, mengurus kutipan cukai dan melantik penghulu

c) Memperkenalkan Cukai Baru

-    Birch bertindak sesuka hati

-    Birch memperkenalkan cukai baru seperti cukai padi, perahu atap, senjata dan bayaran permit untuk membalak

-    Setiap isi rumah dikehendaki membayar 2 dolar sebagai cukai kelamin

d) Mencabuli Adat Resam

-    Birch dibenci oleh sultan dan pembesar-pembesar Perak apabila beliau mengharamkan amalan perhambaan yang menjadi adat resam Melayu

-    Birch sengaja menimbulkan permusuhan apabila menyimpan hamba-hamba perempuan dirumahnya

(iii)Peristiwa Penentangan

-    Raja Abdullah, Raja Ismail dan Dato’ Maharaja Lela telah bermesyuarat di Durian Sebatang

-    mereka mengambil keputusan untuk membunuh Birch

-    Dato’ Maharaja Lela dan pengikutnya Dato’ Sagor, Pandak Indut dan Sepuntum menawarkan diri untuk membunuhnya

-    mereka berazam menghalau British keluar dari bumi Perak

-    pada 2 November 1875 Birch dan rombongan tiba di Pasir Salak untuk menyebarkan surat pengisytiharan mengambil hak memungut cukai oleh British

-    Dato’ Maharaja Lela dan pengikutnya mengambil kesempatan itu untuk membunuh Birch

-    Pembunuhan Birch menyebabkan British menyerang Pasir Salak

-    Dato’ Maharaja Lela dan Dato’ Sagor memimpin perjuangan mempertahankan Pasir Salak

-    pasukan British dikalahkan dan Kapten Innes terkorban

-    pertempuran ini dikenali sebagai ‘Perang Perak’ dan berlaku hampir setengah tahun

-    pada 7 November 1875 pertempuran berlaku di Bandar Tua

-    pejuang Perak akhirnya dikalahkan setelah British dibantu oleh tentera dari India dan Hong Kong

(iv)Kesan Penentangan

-    tahun 1877 Dato’ Maharaja Lela, Dato’ Sagor, Pandak Indut dan Sepuntum dihukum gantung sampai mati di Matang, Perak

-    Sultan Abdullah dan Ngah Ibrahim dibuang negeri ke Pulau Seychelles di Lautan Hindi

-    Raja Ismail dibuang negeri ke Johor

-    British tegas menghapuskan kebangkitan di Perak menunjukkan keangkuhannya sebagai kuasa penjajah

-    Dato’ Maharaja Lela menjadi simbol kepahlawanan orang Melayu

7.6 Yamtuan Antah Mempertahankan Kedaulatan Seri Menanti

(Teks m/s: 177-178)

(i) Latar belakang

-    nama sebenarnya Tunku Laksamana Antah Ibni Almarhum Raja Radin

-    dilantik sebagai Yamtuan Seri Menanti pada tahun 1875

-    wilayah jajahan Seri Menanti terdiri daripada Terachi, Ulu Muar, Gunung Pasir dan Jempol

(ii)Faktor Penentangan

-    Yamtuan Antah tidak bersetuju dengan tindakan Dato’ Kelana Syed Abdul Rahman di Sungai Ujong menandatangani perjanjian dengan British

-    tindakan Dato’ Kelana mengeruhkan hubungan antara mereka berdua

-    Yamtuan Antah juga tidak mengiktiraf Dato’ Kelana sebagai pemerintah Sungai Ujong

-    hubungan antara Yamtuan Antah dengan Dato’ Kelana bertambah runcing apabila Dato’ Kelana mengisytiharkan Terachi sebagai wilayahnya

-    dibantah Yamtuan Antah kerana menganggap Terachi sebahagian jajahan Seri Menanti

-    Residen British di Sungai Ujong iaitu P.J.Murray menghantar tentera dan  juru ukur untuk membuat siasatan

-    Yamtuan Antah menghantar 200 orang pengikutnya menuntut supaya British menghentikan tugas mengukur kawasan antara Terachi dengan Kuala Pilah

-    berlaku pertikaian antara kedua-duanya yang mencetuskan pertempuran

-    kebangkitan Yamtuan Antah disokong oleh Dato’ Siamang Gagap, Tengku Besar Tampin, penduduk Rembau, Jelebu dan Johol

-    Disember 1875 pasukan Yamtuan Antah berjaya menawan Paroi dan membina kubu di situ

-    British berjaya menawan semula Paroi apabila dibantu oleh tentera Negeri-Negeri Selat

-    Yamtuan Antah berundur ke Bukit Putus dan seterusnya ke Johor

(iii)Kesan Penentangan

-    Maharaja Abu Bakar dari Johor menasihati Yamtuan Antah berdamai dengan British

-    Mei 1876 Yamtuan Antah berunding dengan Gabenor Negeri-Negeri Selat iaitu William Jervois

-    Yamtuan Antah diiktiraf sebagai Yamtuan Besar di Seri Menanti

-    tindakan berdamai ini tidak dipersetujui oleh Dato’ Siamang Gagap

-    rundingan tersebut membuka peluang British meluaskan pengaruh ke seluruh Negeri Sembilan

7.7 Dato’ Bahaman Pahlawan Pahang (Teks m/s: 179-181)

(i) Latar belakang

-    nama sebenarnya Abdul Rahman bin Imam Noh

-    dianugerahi gelaran Orang Kaya Dato’ Setia Perkasa Pahlawan Semantan

-    diberikan anugerah kerana kegagahan dan keberanian beliau dalam perang saudara di Pahang dan Perang Klang di Selangor

-    dilantik sebagai pembesar Temerloh setelah kematian Orang Kaya Indera Segara

-    Dato’ Bahaman tidak mengiktiraf pemerintahan British di Pahang

(ii)Faktor Penentangan

a) Hilang Hak Mengutip Cukai

-    Dato’ Bahaman menentang tindakan British melantik E.A.Wise sebagai Pegawai Majistret dan Pemungut Hasil di daerah Temerloh

-    Dato’ Bahaman dilarang mengutip cukai di daerah kekuasaannya iaitu di Temerloh

b) Pembinaan Balai Polis

-    pegawai British iaitu E.A.Wise mendirikan balai polis di Lubuk Terua tanpa berunding terlebih dahulu dengan Dato’ Bahaman

-    konflik antara kedua-duanya menjadi lebihserius

-    Dato’ bahaman menganggap tindakan British sebagai menceroboh kawasan serta mengancam kedudukannya

c) Perlucutan Gelaran

-    Hugh Clifford menganggap Dato’ Bahaman sebagai penderhaka kerana enggan mematuhi arahan British

-    British memaksa Sultan Ahmad melucutkan gelaran Dato’ Setia Perkasa Pahlawan Semantan

-    tindakan British memalukan Dato’ Bahaman dan beliau bersumpah menghalau keluar British dari Pahang

(iii) Peristiwa Penentangan

-    16 Disember 1891 British menangkap 3 orang pengikut Dato’ Bahaman kerana mengutip hasil hutan tanpa kebenaran

-    tindakan British itu menyebabkan Dato’ Bahaman dan pengikutnya menyerang Balai Polis Lubuk Terua

-    peristiwa ini mencetuskan perang

-    26 Disember 1891 Hugh Clifford mengetuai pasukan 200 orang tentera untuk menawan semula Lubuk Terua tetapi tewas dalam pertempuran di Kelubi

-    Hugh Clifford berundur dan meminta bantuan Singapura

-    Januari 1892 British memaksa Sultan Wan Ahmad menamatkan kebangkitan rakyat Pahang

-    pasukan tentera dinamakan “Gerakan Sultan” yang disertai oleh J.P.Rodger ditubuhkan

-    British membekalkan 200 pucuk senapang dan 10 000 butir peluru

-    Sultan Wan Ahmad dilantik mengetuai gerakan ini dan berjaya menawan 11 buah kubu Dato’ Bahaman di Bentong

-    Mac 1892 British sekali lagi menyerang Lubuk Terua

-    pejuang Pahang berundur ke Kelantan dan Terengganu

-    di terengganu ulama’ Tok Ku Paloh menyemarakkan semangat pejuang Pahang berjihad menentang British

-    14 Jun 1894 Dato’ Bahaman dan 100 orang pengikutnya menawan Kuala Tembeling dan Jeram Ampai

-    British bertindak balas menghantar Kolonel Walker untuk menawansemula Jeram Ampai

-    Dato’ Bahaman, Tok Gajah dan Mat Kilau berundur ke Kelantan

-    pengunduran ini menandakan berakhirnya perang menentang British di Pahang

(iv)Kesan Penentangan

-    Dato’ Bahaman dan pengikutnya memperlihatkan keberanian menentang British

-    kedudukan British di Pahang tergugat dengan semangat patriotisme oleh pahlawan Pahang

-    kebangkitan ini berlangsung selama 4 tahun iaitu dari 1891 – 1894

-    British terpaksa menanggung hutang yang banyak

-    Sultan Wan Ahmad dipaksa oleh British membayar 7200 dolar setahun bagi menyelesaikan hutang tersebut

7.8 Mat Salleh Menyanggah SBUB (Teks m/s: 182-183)

(i) Latar belakang

-    nama sebenar Datu Mohammad Salleh bin Datu Batu

-    dilahirkan di Inanam dan menjadi pemerintah Sungau Sugut

-    berketurunan Bajau dan Suluk

-    mewarisi sifat kepahlawanan dan keberanian berperang

-    kebangkitan Mat Salleh merupakan kebangkitan paling besar dalam sejarah penentangan di Sabah

(ii)Faktor Penentangan

a) Perjuangan Jihad

-    kebangkitan berpunca daripada semangat perjuangan jihad orang Sulu menentang Sepanyol di selatan Filipina

b) Peraturan Yang Membebankan

-    SBUB memperkenalkan peraturan baru di Sabah seperti amalan buruh paksa, cukai beras dan lesen perahu yang membebankan rakyat

c) Percubaan Berunding Gagal

-    Ogos 1895 Mat Salleh dan pembesar tempatan ke Sandakan untuk menemui Gabenor Beaufort, C.V.Creagh

-    tujuan untuk berunding tentang masalah cukai dan tindakan kekerasan pegawai SBUB terhadap penduduk tempatan

-    Mat Salleh dan pembesar-pembesar tidak dilayan dan setelah menunggu selama 10 hari beliau meninggalkan Sandakan

d) Perkampungan Di Bakar

-    Gabenor Beaufort menganggap Mat Salleh mengancam kepentingan SBUB

-    SBUB bertindak membakar dan memusnahkan kampung Mat Salleh

-    SBUB menawarkan hadiah 500 dolar kepada sesiapa yang berjaya menangkap Mat Salleh

(iii)Peristiwa Penentangan

-    Julai 1897 Mat Salleh mendirikan kubu di Ranau dan membakar Pulau Gaya

-    November 1897 Mat Salleh menyerang Ambong

-    William Cowie, Pengarah Urusan SBUB tidak berupaya mengalahkan Mat Salleh lalu menawarkan perdamaian dan pengampunan kepadanya

-    April 1898 rundingan diadakan antara Mat Salleh dengan Cowie di Menggatal

-    Antara syarat perjanjian adalah;

- Mat Salleh dan pengikut diberi pengampunan

- penduduk Inanam yang melarikan diri semasa kekacauan dibenarkan kembali semula

- Mat Salleh dibenarkan mentadbir daerah Tambunan

- Mat Salleh diminta melaporkan pergerakannya kepada SBUB

-    SBUB tidak menepati janji sebaliknya tahun 1899 SBUB mengambil alih pentadbiran di Tambunan

-    Mat Salleh berasa tertipu dan meneruskan penentangan dengan membina kubu di Kampung Teboh, Tambunan

-    SBUB menyerang kubu Mat Salleh secara besar-besaran

-    Januari 1900 SBUB berjaya menewaskan Mat Salleh

-    Mat Salleh terkorban

(iv)Kesan Penentangan

-    perjuangan diteruskan oleh pengikut Mat Salleh seperti Mat Sator dan Kamunta

-    Julai 1902 British berjaya menamatkan kebangkitan Mat Salleh di Sabah sepenuhnya

7.9 Antanom Pahlawan Anak Rimba Berjiwa Besar

(Teks m/s: 184)

(i) Latar belakang

-    nama sebenar Ontoros anak lelai Antanom

-    ketua kaum Murut di Rundum

-    dilahirkan tahun 1875

-    ketika berusia 30 tahun Antanom telah memimpin orang Murut menentang SBUB yang menindas kaumnya

(ii)Faktor Penentangan

a) Melarang Membuka Tanah Baru

-    SBUB melarang mereka membuka tanah baru

-    merasakan hak mereka diceroboh

-    akibatnya mereka kekurangan beras

b) Mengenakan Cukai Yang Membebankan

-    SBUB mengenakan pelbagai cukai yang membebankan seperti;

- cukai kepala satu dolar setiap orang

- cukai tanaman pindah sebanyak 50 sen setiap ekar

- cukai sebatang pokok kelapa untuk minuman tuak sebanyak 25 sen

- cukai tangkapan ikan besar

- cukai memelihara anjing sebanyak satu dolar seekor

c) Menjadi Buruh Paksa

-    orang Murut dijadikan buruh paksa

-    tujuan untuk membina jalan di pedalaman dan memasang kawat telegraf antara Tenom dengan Rundum

d) Menzalimi Keluarga

-    suami isteri kaum Murut dikehendaki tinggal berasingan di sebelah menyebelah tebing sungai

-    mereka dikenakan satu dolar setiap kali berkunjung

-    jika mereka mempunyai dua orang anak, salah seorang akan diambil SBUB untuk dijadikan buruh paksa

e) Menceroboh Kawasan Hutan

-    SBUB menceroboh hutan untuk membina jalan

-    Kaum Murut membantah kerana mengikut kepercayaan mereka pencerobohan akan mengganggu roh nenek morang mereka

(iii)Peristiwa Penentangan

-    Antanom menyatukan orang Murut menentang SBUB dmi menebus maruah mereka

-    Februari 1915 Antanom menyerang Pensiangan dan membakar bangunan kerajaan

-    Mac 1915 Antanom memimpin kira-kira 600 orang Murut menyerang Rundum dan berjaya memusnahkan pejabat pentadbiran SBUB

-    kejayaan itu menaikkan semangat perjuangan orang Murut dan pengikut Antanom bertambah menjadi 900 orang

-    Antanom membina kubu pertahanan di Sungai Selangit yang mengandungi 7 buah rumah bawah tanah

-    April 1915 SBUB menghantar 400 orang tentera menyerang kubu Antanom

-    pertempuran berlaku selama 6 minggu

-    Antanom dan 400 orang Murut terkorban dalam mempertahankan Rundum

-    penentangan ini dikenali sebagai ‘Kebangkitan Rundum’

(iv)Kesan Penentangan

-    SBUB mengenakan tindakan tegas terhadap pengikut Antanom

-    8 orang kanan Antanom dibuang daerah ke Kudat

-    pengikut-pengikut yang lain menjadi buruh paksa memasang kawat telegraf dari Kimanis hingga ke Keningau

-    SBUB mengarahkan orang Murut bersumpah taat setia bagi mengelakkan kebangkitan seterusnya

-    orang Murut berpindah ke pedalaman Kalimantan sebagai tanda protes terhadap SBUB

7.10 Tok Janggut Pejuang Jihad

(Teks m/s: 187-189)

(i) Latar belakang

-    nama sebenar Haji Mat Hassan bin Munas

-    dikenali sebagai Tok Janggut kerana beliau menyimpan janggut hingga ke paras dada

-    dilahirkan tahun 1853 di Kampung Jeram, Pasir Puteh, Kelantan

-    mendapat pendidikan pondok di Kelantan dan Makkah

-    mahir dalam ilmu persilatan

-    menetap di Kampung Nering, Kelantan

-    bekerja sebagai petani dan peniaga

(ii)Faktor Penentangan

a) Peraturan Tanah

-    Tok Janggut menentang peraturan cukai tahun 1915 yang mewajibkan petani membayar cukai tanah

b) Pengenalan Cukai Yang Membebankan

-    petani dikehendaki membayar cukai seperti;

- cukai pokok kelapa berbuah sebanyak 3 sen sepokok

- pokok pinang satu sen sepokok

- sirih 5 sen sejunjung

- kerbau dan lembu sebanyak 20 sen seekor

-    peraturan ini membenakan rakyat

c) Perasaan anti-British

-    sentimen anti-British meningkat apabila Britain menyerang kerajaan Turki Uthmaniyah semasa Perang Dunia I tahun 1914

-    kerajaan Turki Uthmaniyah menyeru umat Islam di seluruh dunia berjihad menentang penjajah Barat

-    Tok Janggut menyahut seruan menentang British di Pasir Puteh

d) Pembayaran Cukai Yang Menyusahkan

-    penduduk tempatan menghadapi masalah membayar cukai kerana pejabat bayaran cukai terletak jauh di bandar

-    Tok Janggut telah beberapa kali pergi untuk membayar cukai tetapi gagal

-    mereka yang gagal membayar cukai akan ditangkap dan didenda

-    penduduk tempatan marah kepada British kerana sikap biadab pegawai British

(iii)Peristiwa Penentangan

28 April 1915

-    Pegawai Daerah Pasir Puteh menghantar Sarjan Che Wan untuk menangkap Tok Janggut kerana gagal membayar cukai

-    perbalahan berlaku menyebabkan Sarjan Che Wan mati ditikam oleh Tok Janggut

29 April 1915

-    Tok Janggut, Engku Besar Jeram, Penghulu Adam dan Che Sahak Merbol mengetuai angkatan melancarkan serangan ke atas Pasir Puteh

-    mereka menduduki Pasir Puteh selama 3 hari dan mengisytiharkan Pasir Puteh bebas daripada ancaman British

-    Ungku Besar Jeram iaitu Tuan Ahmad dilantik sebagai Raja Pasir Puteh

-    Tok Janggut sebagai Perdana Menteri

9 Mei 1915

-    British menawarkan hadiah sebanyak 500 dolar kepada sesiapa yang berjaya menangkap Tok Janggut dan pemimpin kanannya

23 Mei 1915

-    British membakar rumah Tok Janggut dan pengikutnya kerana enggan menyerah diri

-    Tok Janggut bertindak balas menyerang Pasir Puteh

24 Mei 1915

-    British menyerang Tok Janggut yang berkubu di Kampung Dalam Pupuh, Saring

-    Tok Janggut terkorban

-    mayat Tok Janggut diarak ke Pasir Puteh dan Kota Bharu kemudian digantung songsang di Padang Balai Besar, Kota Bharu selama 4 jam

-    kemudian dikebumikan di Pasir Pekan

(ii)Kesan Penentangan

-    Tok Janggut dan rakan-rakan terkorban sebagai pahlawan yang menentang kuasa penjajah Barat

-    semangat juang mereka kebanggaan kita walaupun tewas di tangan British

7.11 Haji Abdul Rahman Limbong Pejuang Tani

(Teks m/s: 290-192)

(i) Latar belakang

-    nama sebenar Haji Abdul Rahman bin Haji Abdul Hamid

-    dikenali sebagai Haji Abdul Rahman Limbong kerana beliau sering ke Limbong, Kemaman untuk mengajar agama

-    beliau berjuang untuk membela nasib petani yang ditindas

-    perjuangannya dikenalsebagai ‘Kebangkitan Tani’ di Terengganu

(ii)Faktor Penentangan

a) Pas Kebenaran Yang Membebankan

-    1921 diperkenalkan Peraturan Tanah Baru

-    petani yang ingin membuka tanah dan bercucuk tanam perlu mendapatkan kebenaran dengan bayaran 50 sen

-    peraturan yang sama jika menebang pokok dan mengutip hasil hutan seperti daun nipah, buah salak, sagu, rotan dan daun palas

-    membebankan hidup petani yang sedia ada miskin

b) Penguatkuasaan Undang-Undang Binatang Buas

-    1923 diperkenalkan Undang-Undang Kawalan Binatang Buas yang melarang penduduk memburu binatang liar

-    sesiapa yang ingkar dikenakan denda sebanyak 500 dolar dan senapang mereka akan dirampas

c) Peraturan Tanah Baru

-    1924 peraturan tanah mewajibkan penduduk mendaftar tanah mereka dengan bayaran sebanyak 2.50 sen seorang

d) Pengaruh Pemimpin Agama

-    pemimpin agama berperanan penting dalam kebangkitan anti-British di Terengganu

-    Haji Abdul Rahman Limbong menegaskan ‘tanah adalah hak Allah dan rakyat bebas mengerjakannya tanpa perlu membayar cukai kepada kerajaan’

-    Haji Musa Abdul Ghani menyifatkan peraturan British bertentangan dengan syariah Islam

(iii)Peristiwa Penetangan

Kebangkitan 1922

-    petani di Kuala Telemong menentang peraturan baru dengan membersihkan tanah tanpa mengambil pas kebenaran

-    British menangkap 43 orang petani dan mendakwa mereka di mahkamah

-    Haji Abdul Rahman Limbong bertindak sebagai peguam

-    British gagal mematahkan hujahnya bahawa tanah adalah hak Allah dan bukan hak negeri

-    mahkamah menerima hujah tersebut dan membebaskan mereka

Kebangkitan 1925

-    seramai 300 – 500 orang petani berkumpul di Kuala Telemong untuk bercucuk tanam

-    mereka membersihkan 200 ekar tanah milik Tengku Nik Maimunah dan 400 ekar tanah kerajaan

-    tindakan dilakukan kerana British akan memberi konsesi tanah tersebut kepada saudagar Cina

-    British mendesak Sultan Sulaiman supaya bertindak terhadap Haji Abdul Rahman Limbong

-    Haji Abdul Rahman Limbong menjelaskan kepada sultan bahawa pentadbiran British di daerah Kuala Berang menindas rakyat

Kebangkitan 1928

-    British mengancam untuk mengambil tindakan undang-undang ke atas petani-petani yang enggan membayar cukai

-    ini menyebabkan seramai 1000 orang petani berhimpun di Marang, Kuala Telemong dan Kuala Berang

-    mereka mengisytiharkan perang terhadap British

-    mereka menduduki balai polis dan bangunan kerajaan di Kuala Berang serta mengibarkan bendera merah

-    British meminta bantuan Negeri-Negeri Melayu Bersekutu

-    pertempuran berlaku di Padang Kacong

(iv)Kesan Penentangan

-    seramai 12 orang petani terkorban dan semua pemimpin petani termasuk Haji Abdul Rahman Limbong ditangkap

-    tahun 1928 mereka dibicarakan di Kuala Terengganu

-    Haji Abdul Rahman Limbong dijatuhi hukuman buang negeri ke Makkah atas tuduhan menghasut dan mencetuskan kebangkitan di Terengganu